Achtergrond Systemisch Werken
Familie-opstellingen
Wij zijn allen zonen en dochters van onze ouders. Zoals onze vaders en moeders weer kinderen zijn van hun ouders: onze opa’s en oma’s. Samen met onze broers en zussen, ooms en tantes vormen zij onze familie en daarmee vrijwel het complete familiesysteem. Daarin is het leven aan ons doorgegeven. Daarin zijn wij over generaties heen ten diepste verbonden met onze voorouders, zelfs met degenen van wier bestaan of leven wij niets weten of die bewust of onbewust vergeten zijn.
Wie die verbondenheid niet meer bewust voelt of erkent, hem misschien zelfs afwijst, ervaart vaak dat ver-bondenheid verandert in ge-bondenheid. In plaats van ruim, heel en ten diepste rustig, voelen we ons dan ontheemd en van onszelf vervreemd. Het lijkt erop dat we binnen ons familiesysteem geen plek meer hebben of we kunnen de plek die er voor ons is, niet innemen: we voelen ons buitengesloten. Het kan zijn dat we dan de rol op ons nemen van iemand in ons familiesysteem die ons generaties geleden voor ging en hetzelfde ervaren heeft. We zijn verstrikt geraakt in ons systeem.
De gevolgen van zulke verstrikkingen kunnen groot zijn: langslepende en verzwegen conflicten, slechte relaties met gezinsleden, stille verlangens naar kinderen, partners of zingeving in het werk, die we zelf saboteren, ziektes, verslavingen. Soms doen we boete zonder te weten waarvoor en soms zijn we zo wanhopig dat we een zelfmoordpoging ondernemen.
In opstellingen onderzoeken we zulke op het oog onverklaarbare verschijnselen in het licht van gebeurtenissen uit onze familieachtergrond. Een opstelling kan zichtbaar maken waar wij — onbewust en vanuit een liefdevolle loyaliteit — wellicht verstrikt zijn geraakt met het lot van andere familieleden. We proberen te verbinden wat ongewenst gescheiden raakte en te scheiden wat ongewenst verstrikt raakte, zodat liefde, energie en kracht weer gaan stromen.
In een opstelling kies je deelnemers uit die jouw familieleden representeren. Je geeft ze een rol en plaats in jouw familiesysteem en laat hen op elkaar reageren. Zo worden onzichtbare verstrikkingen zichtbaar. Die realiteit erkennen, leidt tot inzicht en geeft je een handvat om er op een andere manier mee om te gaan.
Ons familiesysteem is ons kernsysteem, het meest krachtige systeem dat er is. Verstrikkingen die daar spelen, projecteren we vaak in andere systemen, zodat ook daar problemen ontstaan. We beleven die systemen als ware het onze familie.
Onderwijsopstellingen
Ook een school of een klas vormt op een systeem, waarbij de kans groot is dat patronen vanuit het familiesysteem zich herhalen. Een kind dat zich thuis eenzaam voelt of er niet bij lijkt te horen, neemt dat gevoel mee naar school en naar zijn klas en gaat zich ernaar gedragen. Zo ontstaan in een nieuwe context dezelfde patronen als thuis. Dit zal de leerprestaties van het kind zeker beïnvloeden. Een leerkracht die zo’n kind ‘binnen de groep’ weet te halen, kan dan ook rekenen op betere leerresultaten.
Als de oorzaak waardoor een kind slecht presteert niet helder is, steekt zijn omgeving vaak veel energie in een niet–effectieve aanpak. Kleine opstellingen kunnen dan uitkomst bieden. Een onderwijsopstelling biedt zo een snelle diagnose, die veel tijd, energie en teleurstelling kan besparen en soms meteen tot de oplossing leidt.
Organisatieopstellingen
In organisaties zijn mensen op een onbewust niveau met elkaar verbonden en vormen zo dus een organisatiesysteem. De aard van de (onbewuste), onzichtbare verbindingen tussen mensen heeft een effect op de intermenselijke en functionele relaties binnen dat systeem. Is een organisatie hier niet tevreden over, dan zoekt de leiding de oplossing vaak in trainingen of andere interventies. Op het moment dat die slechts een tijdelijk of onvoldoende resultaat opleveren, conflicten blijven bestaan, de motivatie of leiding niet verbeterd, dan kunnen we gaan denken aan een systemische oorzaak en met opstellingen aan de slag gaan. De oorzaak kan zowel op organisatieniveau als individueel niveau liggen.
- Organisatie niveau: handelingen en gebeurtenissen in de organisatie hebben geleid tot een ongewenste situatie.
- Individueel niveau: persoonlijke conflicten in de organisatie zijn terug te voeren tot een patroon in een familiesysteem.
In beide gevallen biedt een opstelling helderheid over de ‘probleem’ situatie en de oplossing volgt meestal vanzelf.
Door een organisatie als een systeem te zien, kunnen we uitgaan van de systemische ‘basis’–principes en die van toepassing laten zijn op een organisatie. Wanneer een organisatie wil gedijen als een natuurlijk gezond systeem is het belangrijk dat:
organisatieleden ervaren dat er sprake is van ‘verbinding’
- het vanuit die verbinding mogelijk is om de juiste plek op een juiste manier in te vullen, met in achtneming van de ‘natuurlijke rangorde’
- er een balans is tussen geven en nemen, zowel tussen werkgever en werknemer als tussen werknemers onderling.
Symptoomopstellingen bij ziekte
Chronische ziekten en langdurige klachten kunnen verband houden met de verborgen dynamiek in een familiesysteem. Vaak is een zieke zich niet bewust van deze samenhang.
Als in een opstelling zulke verbanden aan het licht komen, brengt dit veel verlichting. Het kan zijn dat een cliënt anders met de ziekte omgaat, een medicijn opeens wel aanslaat of dat symptomen of ziekte zelfs geheel verdwijnen.
Met opstellingen genezen we dus geen ziekte, we brengen slechts aan het licht wat tot dusver verborgen was.
