We zwermen wat af met z’n allen in de zomerperiode. Snelwegen staan steevast vol in bepaalde weekenden, de vliegvelden puilen uit ondanks de eco-crisis en we vinden dat inmiddels heel gewoon.
We willen weg van wat vertrouwd en bekend is en gaan het liefst naar een andere plek om te onthaasten, tot rust te komen of andere ervaringen en indrukken op te doen. Of dat nu is in een resort voor de één, of in een kano in een fjord in Noorwegen voor de ander, een hutje in Thailand of op Lombok: de hele wereld lijkt in 2018 bereisbaar en dichtbij, te veroveren voor alle behoeften van de moderne mens.
Tot juni wist ik niet dat er een vakgroep Zwermologie bestaat aan de Universiteit van Groningen. Hier bestuderen ze het gedrag van onder andere vogels die patronen en structuren laten zien in hoe en wanneer ze zwermen. Er is een hiërarchie en ook niet. Een spreeuw bijvoorbeeld houdt 7 andere vogels in de gaten. Hoeveel mensen zouden wij in de gaten houden?
Ik beweeg en verplaatst me afhankelijk en tegelijkertijd onafhankelijk van de groep in volledige overeenstemming met de andere leden van de groep. De groep beweegt met mij en ik met de groep. Ik stuur en ik stuur niet.
Uit deze studies leert men over het gedrag van mensen tijdens festivals en grote evenementen waar grote groepen mensen samen komen. Zo blijken wij heel voorspelbaar in ons gedrag te zijn bij calamiteiten.
We reageren dan vanuit een biologisch/neurologisch principe en die overlevingsdrang kenmerkt onze bewegingen in groepen. De recente beelden vanuit de aardbevingsgebieden, én het verslag van onze collega Frank Janse op Facebook na zijn traumatische ervaring met zijn gezin op de Gili eilanden bij Lombok laten zien hoe we handelen als het gevoel van veiligheid van het één op andere moment is verdwenen. Vrijwel iedere toerist die de aardbevingen meemaakte wilde maar 1 ding: naar huis en naar eigen bodem. Naar een bekende veilige plek.
Deze vakantie trok ik 10 dagen langs de kust van Cornwall. En hoezeer ik ook genoot van de wandeltocht die we maakten, van de prachtige omgeving langs de kust, het Coastel Path, bleek ik me zwaar verkeken te hebben op de lengte en de duur van de tocht. Zoals vanouds zette ik mij schrap, liet ik me niet kennen en hield ik vol met alle gevolgen van dien. Toen we een laatste nacht in Exeter op de campus verbleven – dat zag er namelijk zo leuk uit op de foto – wilde ik maar 1 ding: WEG! Ook in deze situatie gingen al mijn zintuigen en sensoren aan toen we arriveerden en ik het terrein en kamer zag.
“Ik wil hier weg!” riep alles in mij. Er was geen aardbeving of ander dreigend gevaar en toch wilde ik naar een veilige plek.
En zoals je begrijpt, mijn nuchtere alles relativerende zelf vond het onzin en zo doorwaakte ik de nacht om in de ochtend zo snel mogelijk van deze plek te vertrekken. Mét de afspraak met mijzelf dat ik een volgende keer wel zou luisteren naar deze signalen en het gevoel van onveiligheid serieus zou nemen.
Hoe ver we ook van huis gaan – en deze column schrijf ik vanaf een dierbare en vertrouwde plek in de Gard waar ik al 36 jaar thuiskom – iets in ons roept als we ons onveilig voelen. Dan willen we terug naar dat wat vertrouwd is en veilig voelt.
Dat heb ik geleerd van mijn ervaringen en de berichten uit Lombok en andere gebieden waar het deze zomer niet prettig was. De mensen die er wonen en niet terug kunnen naar vaste grond onder de voeten moeten leren leven met de wetenschap dat het elk moment onveilig kan zijn in hun leefgebied. En dan rest er maar één ding: naar de ultieme veiligheid in jezelf gaan. Dat doen wat kan en nodig is.
Eind augustus zijn wij weer op honk in Almen. Om met zin en vreugde weer aan het werk te gaan en alle mensen welkom te heten die na hun zwermtocht de weg naar de Hoogenkampzaal weten te vinden. Een plek die naar wij hopen voor hen veilig is en veilig voelt.